1 Kasım 2023 tarihinde yayımlanan 12. Kalkınma Planı (2024-2028)[1] kapsamındaki hedefler doğrultusunda 2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı (“Yıllık Program”)[2] dün Resmi Gazete’de yayımlandı. Yıllık Program kapsamında, dünya ekonomisindeki gelişmelerle Türkiye ekonomisindeki gelişme ve hedefler ifade edilmiş, bu bağlamda politika ve hedeflerimiz belirlenmiştir.
Oldukça kapsamlı olarak hazırlanan Yıllık Program, sektörel bazlı olarak kaleme alınmıştır. Detaylı bir metin olduğundan, farklı paydaşların ihtiyaçlarını ve teknojilerin bütünsel gelişimini göz önünde bulundurarak özet bir çalışma hazırlamak istedim. Teknolojik altyapının güçlendirilmesi adına bahsettiğimiz ihtiyaçların farklı konu başlıkları altında değerlendirilmiş olmasının, tüm hedeflerin yerine getirilmesi halinde sektörlerin gelişimi adına çok olumlu yansımaları olacağı kanısındayım.
YEŞİL DÖNÜŞÜM ve YEŞİL FİNANS
Avrupa Birliği’nde (“AB”) sürdürülebilirlik kapsamında yapılan mevzuat düzenlemeleriyle beraber sürdürülebilir tarım, sürdürülebilir finans, yeşil finans, ESG kriterleri, çevresel etkilerle beraber insan hakları konularını da ele alan zorunlu due diligence süreçleri, adil geçiş mekanizması gibi kavramlar hayatımıza girmişti. Bu kapsamda da aslında ülkelerin iklim politikası oluşturmasından ziyade yeni bir ekonomik dönüşüm programı kurgulamaları ihtiyacı ortaya çıkmıştı.
Yıllık Program vasıtasıyla da, söz konusu ekonomik dönüşüm programının kurgulandığını ve farklı sektörel düzenlemeler altında öneminin ifade edildiğini görüyoruz. Bu kapsamda Yıllık Program’da ele alınan önemli başlıklar şu şekildedir;
§ Küresel ticarette yeşil dönüşüm ve dijitalleşme odağında şekillenen küresel koşulların dikkate alınarak küresel değer zincirlerindeki Türkiye’nin konumunun daha ileri seviyelere taşınması kapsamında politikalar uygulanması,
§ “Uzak Ülkeler Stratejisi”nin uygulanmaya devam edilmesi,
§ Gümrük Birliği’nin güncellenmesine yönelik AB kurumları ve üye ülkeler nezdinde çalışmalar yürütülmesi,
§ Yeşil dönüşüm kapsamında ortaya çıkan üretim ve ticarete ilişkin çevre standartlarına uyum sağlanması için gerekli önlemlerin alınması.
§ İthalat bağımlılığı yüksek, istihdama katkı oranı ve döviz geliri potansiyeline sahip öncelikli sektörlere yönelik yeşil dönüşüm yatırımlarının finansman ihtiyaçlarının çeşitlendirilmiş finansman ürünleriyle karşılanması,
§ Serbest bölgelerde yeşil dönüşümün gerçekleştirilebilmesi amacıyla yenilenebilir enerji kullanımının artırılması,
§ Finansal sektörde sürdürülebilirlik çalışmalarının desteklenmesi,
§ Çevresel, Sosyal ve Yönetişimsel (ÇSY) kriterlere yönelik farkındalığın artırılarak sürdürülebilir finans alanında yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi,
§ Yeşil dönüşüm kapsamında emisyon azaltımına yönelik uluslararası taahhütlerin gerçekleştirilmesinde maliye politikası araçlarından yararlanılması,
§ İmalat sanayinde yeşil dönüşümün desteklenmesi, bu kapsamda KOBİ’lerin finansman maliyetlerinin azaltılması,
§ Sanayinin yeşil dönüşümünü desteklemeye katkı sağlayacak Yeşil Dönüşüm Destek Programı’nın etkin şekilde uygulanması,
§ Dijital Dönüşüm Destek Programı kapsamında desteklenecek ürün listesinin hazırlanması,
§ Sektörel ihtiyaçlar doğrultusunda mevzuat çalışmaları tamamlanarak yeşil ve dijital dönüşüm yatırımlarının teşvik edilmesi,
§ Elektrikli teçhizat sektörünün döngüsel ekonomiye yönelik yol haritasının belirleneceği ifade edilerek Yeşil Mutabakat’a atıfta bulunulmuştur. Bu kapsamında, AB mevzuat uyumlaşmasına paralel olarak ürün denetim ve gözetimleri yürütüleceği ifade edilmiştir.
§ Döngüsel ve sürdürülebilir üretim uygulamalarının artırılmasının sağlanması gerektiği belirtilmiş ve “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi” ne atıfta bulunulmuştur.
MEVZUAT ÇALIŞMALARI
Mevcut hukuk kurallarının yeni teknolojik altyapı gereksinimlerini tam anlamıyla karşılamaması sebebiyle farklı alanlarda hukuki düzenlemelerin yapılması gerektiğinin önemine değiniyorduk. Bu kapsamda Yıllık Program’da mevzuat değişikliklerinin hedefler arasına alındığını görüyoruz;
§ Dijitalleşme alanında rekabetçiliğin korunması ve artırılması için gerekli mevzuat, destek politikaları ve uluslararası anlaşmalara yönelik hazırlıkların tamamlanması,
§ Kişisel verilerin korunması mevzuatının GDPR’a uyumlu hale getirilmesi,
§ E-ticaret düzenlemelerinin geliştirilmesi,
§ Kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik ikincil düzenleme çalışmalarının yapılması,
§ Finansal işlemler ile finansal ürün ve hizmetlere yönelik bireysel veya kurumsal müşterilerin finans kuruluşlarıyla uyuşmazlıklarına yönelik başvuruların hızlı ve tek elden değerlendirilerek çözüme kavuşturulacağı alternatif uyuşmazlık çözüm merkezi kurulması,
§ Kamu ihale mevzuatının uluslararası norm ve standartlara uyumlu olacak şekilde dijitalleşmeyi, yenilikçiliği ve sürdürülebilirliği destekleyen ve önceleyen satın alma yaklaşımıyla güncellenmesi, sektörel kamu alımları düzenlemelerinin hayata geçirilmesi,
§ Fikri mülkiyet mevzuatının teknolojik gelişmeler ve ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirilmesi.
ALTYAPI GÜÇLENDİRMESİ
Fintek ve dijital finans altyapısının güçlendirilmesi ele alınan konu başlıklarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Bu kapsamda, finans sektöründe ortak dijital altyapı kullanımı ve çeşitli operasyonların ortaklaştırılması yoluyla maliyetlerin azaltılmasının sağlanacağı, bankaların ve banka dışı finansal kuruluşların ihtiyaç duydukları altyapılara eşit şartlarda ulaşmaları için “topluluk bulutu” hizmetinin geliştirileceği ifade edilmiştir.
İNOVASYON
§ Yapay zekâ, siber güvenlik, kuantum bilişim ve nesnelerin interneti gibi alanlardaki yeniliklere uyum sağlanacak ve bu alanlardaki yetkinlik artırılacaktır.
§ Makine öğrenmesi modellerinin geliştirilmesini ve kaydedilmesini mümkün kılan nitelikli bir makine öğrenmesi platformu geliştirilecektir.
§ Savunma sanayinde kullanılmak üzere; Kuantum teknolojileri, yapay zekâ, otonom sistemler, hipersonik teknolojiler gibi derin ve çığır açan teknolojilerde askeri ve sivil kullanıma yönelik Ar-Ge ve Ür-Ge faaliyetleri desteklenecektir.
§ Adalet hizmetlerinde yapay zeka kullanımı; yargılama faaliyetlerini destekleyici yapay zeka temelli öneri sistemleri geliştirilecek.
§ Maliye politikaları kapsamında, kayıt dışılıkla mücadele, yapay zeka, büyük veri gibi teknolojik imkan destekli risk faaliyetlerinin yürütüleceği ifade edilmiştir. Bu kapsamda 2026-2028 dönemini kapsayan Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Strateji Eylem Planı hazırlanacağı belirtilmiştir.
TEKNOLOJİ DESTEĞİ VE SANDBOX UYGULAMALARI
Yerli finansal teknolojilerin desteklenmesi kapsamında;
§ İstanbul Finans ve Teknoloji Üssü kurulması, Finteklerin teknoloji tedariki için destek programı uygulanması,
§ Fintek yatırım fonlarında kamu yatırımlarının payının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması,
§ İstanbul Finans Merkezinin finansal piyasaların derinleşmesine daha etkin bir biçimde katkı vermesi sağlanması amacıyla İstanbul Finans Merkezinin uluslararası finans sistemine entegrasyonu güçlendirilmesi, bu kapsamda finans piyasasına nitelikli işgücü temini için İFM Finans Akademisi kurulması,
§ Regüle sektörlerin gelişimi için çok önemli olan, önceden yayımlanan Kalkınma Planları’nda da yer alan “sandbox” uygulamaları kapsamında; Düzenleme deney alanı ve Endüstri Deney Alanı oluşturulmasının hedefler arasında yer aldığını görüyoruz.
DİJİTAL TÜRK LİRASI
Dijital Türk Lirası’nın geliştirilerek kullanıma sunulması ve yaygınlaştırılması hedeflerden biri olarak ifade edilmiştir. Hatırlanacağı üzere, TCMB tarafından 31.12.2023 tarihinde “Dijital Türk Lirası Birinci Faz Değerlendirme Raporu”[3] yayımlanmıştı. Yıllık Program kapsamında da, Dijital Türk Lirası Projesinin ikinci faz çalışmaları kapsamında dijital para sistemi, dijital kimlik entegrasyonu, mobil uygulamalar, servis katmanı uygulamaları, çevrimdışı ödemeler, programlanabilir ödemeler, birlikte çalışabilirlik çözümleri, izleme ve yönetim ortamları, veri yönetimi ve siber güvenlik konularında araştırma, geliştirme ve test faaliyetlerinin yürütüleceği ifade edilmiştir.
MASAK
Bankalar ile banka dışı ödeme hizmeti sağlayıcıları arasında rekabeti engelleyici uygulamaların oluşmasını engelleyecek tedbirler kapsamında yılda en az iki defa MASAK ile toplantı yapılacağı ifade edilmiş, ek olarak MASAK teknik altyapısının güçlendirileceği belirtilmiştir.
İNSAN KAYNAKLARI
Dijitalleşme gereksinimleri ve yeni istihdam olanaklarının yaratılması geçmiş tarihlerde yayımlanan stratejilerimizde de yer alıyordu. Benzer şekilde Yıllık Program’da da insan kaynakları süreçlerinin ele alındığını görüyoruz. Bu kapsamda;
§ İnsan kaynağı geliştirilmesine yönelik uzmanlık sertifikası oluşturulması,
§ Sektörün artan nitelikli insan kaynağı ihtiyacını karşılamak amacıyla eğitim altyapısının güçlendirilmesi,
§ Burs, eğitim desteği gibi çeşitli teşvik mekanizmalarının uygulanacağı gibi hedefler ele alınmıştır.
Bunun haricinde ise, dijitalleşmeyle birlikte ortaya çıkan yeni çalışma modellerinin sosyal güvenlik sistemiyle uyumlaştırılması için gerekli teknik ve hukuki altyapının oluşturulmasına yönelik hazırlık çalışmalarının tamamlanacağı ifade edilmiş ve dolayısıyla kısmi süreli çalışmaların da artması sebebiyle çalışma modellerinin ihtiyaçlara uyumlu hale getirilmesine yönelik hedefler belirlenmiştir. Bu sayede aslında uzun zamandır önemini ifade ettiğimiz kısmi süreli çalışmalara ilişkin mevzuat değişikliği gereksinimlerinin karşılanacağını görüyoruz.
SAĞLIK SEKTÖRÜ
2022 senesinde yapılan mevzuat değişikliğinin ardından teletıp ve dijital sağlık uygulamaları daha da yaygınlaşmaya başlamıştı. Bu bağlamda Yıllık Program’da da sektörün ihtiyaçlarına yönelik gereken adımların atılacağına dair hedeflerin belirlendiğini görüyoruz;
§ İlaç ve tıbbi cihaz sektöründe üretim, Ar-Ge ve ihracat altyapısının destekleneceği ve arz güvenliğinin güçlendirileceği,
§ Aşı, ilaç, tıbbi cihaz, referans malzeme, tanı kiti ve yapay zeka tabanlı sağlık teknolojilerine yönelik girişimciliğe özel proje destek çağrılarının açılacağı,
§ Sağlık Bakanlığı ile birlikte sağlık ve biyoteknoloji alanında faaliyet gösteren girişimlere özel kurulacak hızlandırma merkezinde girişimlerin doğrulama süreçleri, test ve laboratuvar ihtiyaçları, regülasyon süreçleri gibi konularda bilgilendirme, yönlendirme ve danışmanlık hizmetlerine devam edileceği,
§ Dijital sağlık uygulamalarının sağlık sistemimize entegrasyonuyla ilgili düzenlemeler yapılacağı,
§ Sağlık teknolojileri, uzay teknolojileri, yarı iletken teknolojileri, nadir toprak elementleri ve kutup araştırmaları gibi stratejik alanlarda Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin geliştirilerek sürdürüleceği hedefler arasındadır.
NÜKLEER ENERJİ
Teknolojik altyapı gereksinimleri nedeniyle yeni enerji kaynaklarına ilişkin çalışmalar yürütülmekteydi. Bu kapsamda Yıllık Program’da;
§ Nükleer enerjinin elektrik üretim portföyüne dâhil edileceği,
§ Nükleer teknolojilerin kurulumu ve yerlileştirilmesine yönelik çalışmalar yürütüleceği,
§ Akkuyu NGS’ye ilaveten yeni bir NGS’nin hayata geçirilmesine yönelik milletlerarası anlaşma müzakerelerinin tamamlanması hedeflenmiştir.
Kasım 2024
Av. Burcu Tümer
Comentarios