1. Mevzuatımızda KVHS nasıl düzenlenmişti?
2021 senesinde Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik (“Tedbirler Yönetmeliği”) kapsamında yapılan değişiklikle beraber Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar (“KVHS”) MASAK yükümlüsü olarak düzenlenerek MASAK tarafından KVHS’lere yönelik yükümlüler rehberi yayımlanmış ve basitleştirilmiş tedbirler kapsamında müşteri edinimi yapabilecekleri ifade edilmişti.
2022 senesinde ise, KVHS’ler için Şüpheli İşlem Bildirimi yayımlanmış, 2024 senesinde ilgili rehber güncellenmiştir.
Temmuz ayında Sermaye Piyasası Kanunu’nda yapılan değişiklikle beraber KVHS’ler SPK düzelenme ve denetleme yetkisi altına alınmıştır.
Aralık 2024 tarihinde yapılan mevzuat değişiklileriyle ise MASAK mevzuatı kapsamında finansal kuruluşlar arasına alınarak MASAK’ın temel görevlerinden olan suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi amacıyla almaları gereken tedbirler sıkılaştırılmıştır.
2. KVHS’ler açısından getirilen seyahat kuralı ne demek?
Financial Action Task Force (Mali Eylem Görev Gücü, “FATF”), 1989 yılında OECD bünyesinde kurulmuştur, şuan Türkiye dahil 39 ülke üyedir.
FATF’in ana kuruluş amacı uluslararası karapara aklamanın önlenmesidir. Zamanla FATF’in görev tanımı ve amacı genişlemiş, uluslararası terörizmin finansmanı dahil, illegal finansal işlemlerin önlenmesi amacıyla FATF tarafından çok sayıda tavsiye kararı alınmış, bu kararların geliştirilmesi ve uygulanması amacıyla FATF bünyesinde çalışma grupları kurulmuştur.
2019 yılında FATF 16 numaralı tavsiye kararına yapılan değişiklikle “Seyahat Kuralı”na kripto paralar da dahil edilmişti. Bu düzenlemenin amacı, özellikle kara para aklama ve terör finansmanının desteklenmesi suçlarıyla mücadele etmek üzere elektronik para transferlerinde ülkelere, banka havalelerini ve bu işlemlere ilişkin kaynakların bilgilerinin doğru bir şekilde kayıt altına alınması sorumluluğunun yüklenmesidir. 2019 yılında yapılan değişiklikle beraber sanal varlıklar ve tedarikçileri de bu kapsama alınmıştı.
FATF tarafından 1000 USD üzerindeki işlemler için öngörülen bu kural, Aralık 2024’de yapılan MASAK değişiklikleriyle, 15.000 TL üzerindeki ve altındaki işlemler için zorunlu kılınmıştır.
3. Hangi bilgilerin alınması gerekiyor?
Tedbirler Yönetmeliği 24. Maddeye yapılan ekleme kapsamında, 15.000 TL veya üzeri yurt içi ve yurt dışı elektronik transfer mesajlarında, gönderenin;
a) Adı ve soyadına, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişinin unvanına, diğer tüzel kişiler ve tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin tam adına,
b) Hesap numarasına, hesap numarasının bulunmadığı durumda işlemle ilgili referans numarasına,
c) Adresi veya doğum yeri ve tarihi veya müşteri numarası, vatandaşlık numarası, pasaport numarası, vergi kimlik numarası gibi göndereni belirlemeye yarayan bilgilerden en az birine,
yer verilmesi zorunlu olup bu bilgilerin doğruluğu ayrıca teyit edilir.
Alıcıya ilişkin olarak ise, aynı şekilde bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen bilgilere yer verilir, bu bilgilerin teyidi zorunlu değildir.
15.000 TL altındaki yurt içi ve yurt dışı elektronik transfer mesajlarında gönderene ve alıcıya ilişkin olarak birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen bilgilere yer verilir. Bu bilgilerin teyidi zorunlu değildir.
4. KVHS’ler hangi durumlarda kimlik tespiti yapmalı?
· Sürekli iş ilişkisi[1] tesisinde tutar gözetmeksizin,
· İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 15.000 TL veya üzeri olduğunda,
· Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin,
· Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe olduğunda tutar gözetmeksizin,
KVHS’ler kimliğe ilişkin bilgileri almak ve bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerinin ve müşterileri adına veya hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek ve işlemin gerçek faydalanıcısının ortaya çıkarılması için gerekli tedbirleri almak zorundadır. Kimlik tespiti, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanır.
5. Belirtilen bilgiler eksikse ne yapılmalı?
Elektronik transfer mesajı alan finansal kuruluş, söz konusu elektronik transferi iade eder veya bu mesajı gönderen finansal kuruluştan eksik olan bilgilerin tamamlanmasını sağlar.
Gönderilen mesajların sürekli olarak eksik bilgiler içermesi ve bu bilgilerin talep edildiği halde tamamlanmaması halinde, alıcı finansal kuruluş tarafından; gönderici finansal kuruluştan gelen elektronik transferlerin reddedilmesi veya söz konusu finansal kuruluşla yapılan işlemlerin sınırlandırılması ya da iş ilişkisine son verilmesi hususları göz önünde bulundurulur.
Transfer emrinin verildiği finansal kuruluştan ödemeyi gerçekleştirecek finansal kuruluşa kadar oluşan mesaj zincirinde göndericiye ilişkin olarak elektronik transfer mesajlarında bulunması gereken bilgilere transfere aracılık eden tüm finansal kuruluşlarca yer verilir ve bu bilgilerin transferin her aşamasında aktarılmasına özel dikkat gösterilir.
6. KVHS’ler açısından üçüncü tarafa güven ilkesi uygulanabilecek mi?
6.1.1. Üçüncü tarafa güven ilkesi nedir?
Suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile etkin mücadele edilebilmesi ve mali sistemin suçlular tarafından kullanılmasının engellenebilmesi için, gerek uluslararası alanda gerekse iç hukukta finansal kuruluşlara ve diğer bazı meslek gruplarına yönelik bir takım “yükümlülükler” getirilmiştir. Suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadelede “önleyici tedbirler” olarak getirilen yükümlülükler, 5549 sayılı Kanunun “Yükümlülükler ve Bilgi Değişimi” başlıklı ikinci bölümünün 3 ila 9/A maddeleri arasında belirtilmiş, ayrıntılı düzenlemelere ise Tedbirler Yönetmeliğinde yer verilmiştir.
Buna göre, 5549 sayılı Kanunun 3 ncü maddesinde düzenlenen “kimlik tespiti” yükümlülüğü kapsamında; yükümlülerin, kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorunda oldukları hükme bağlanmıştır.
Tedbirler Yönetmeliği 21. Maddesinde düzenlenen üçüncü tarafa güven ilkesinin uygulanabilmesi için “işlem yapan” ile “üçüncü taraf” ın Tedbirler Yönetmeliğinin 3/1 maddesinin (f) bendi kapsamında “finansal kuruluş” olması gerekmektedir.
Üçüncü tarafa güven ilkesi yalnızca “kimlik tespiti” yükümlülüğü kapsamında olup; müşterinin, müşteri adına hareket eden kişinin ve gerçek faydalanıcının kimliğinin tespiti ile iş ilişkisinin veya işlemin amacı hakkında bilgi elde etme konuları ile sınırlıdır.
6.1.2. KVHS’ler açısından uygulanabilecek mi?
Evet, KVHS’ler de yapılan değişiklikler kapsamında finansal kuruluş statüsüne alındığından, 21. Maddede belirtilen koşulların yerine getirilmesi koşuluyla uygulanabilecektir.
7. KVHS’ler uzaktan kimlik tespiti yapabilecekler mi?
Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği’nde (Sıra No:19) yapılan değişiklikler ile gizlilik tabanlı kripto varlıkların alım satımına veya saklanmasına aracılık eden kripto varlık hizmet sağlayıcılarının gizlilik tabanlı varlıkların alım satımında uzaktan kimlik tespiti yapması yasaklandı.
Sürekli iş ilişkilerinde ise kimlik doğrulama işlemleri yüz yüze temas sağlanmadan yapılabilirken, müşterilerin kimlik bilgilerinin Kimlik Paylaşım Sistemi üzerinden doğrulanması zorunlu tutuldu.
Uzaktan kimlik tespiti, 19 sıra nolu Tebliğ’in ikinci bölümünde düzenlenen yöntem ve genel esaslar ile dördüncü bölümünde belirlenen tedbirler kapsamında gerçekleştirilir.
Bu kapsamda, kimlik tespiti kapsamında alınan adres ile kimlik bilgilerinden ad, soyadı, doğum tarihi ve T.C. kimlik numarası İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü kimlik paylaşım sistemi veri tabanı vasıtasıyla doğrulanır.
Sürekli iş ilişkisi tesisinde ilk finansal hareket dahil olmak üzere KVHS nezdinde para yatırma ve çekme işlemlerinin müşterinin kimlik bilgileri ile uyumlu bir banka veya kredi kartı hesabı aracılığıyla yapılması zorunludur.
8. KVHS’ler Basitleştirilmiş Tedbir Uygulayarak Kimlik Tespiti Yapabilecekler Midir?
8.1. Yapılan değişikliklerle beraber hala KVHS’ler basitleştirilmiş tedbirler kapsamında kimlik tespiti yapmaya devam edebilecek mi?
Hayır, 25 Şubat 2025 itibariyle devam edemeyecekler.
8.2. Peki bugüne kadar edinilen müşteriler açısından durum ne olacak?
KVHS’ler, müşterilerinin kimlik tespitini, en geç 25 Nisan 2025 tarihine kadar Tedbirler Yönetmeliği uyarınca yüz yüze veya MASAK 19 Sıra Nolu Tebliği uyarınca uzaktan kimlik tespiti işlemlerini gerçekleştirmelidir.
Bu süre içerisinde, herhangi bir işlem talep etmeyen müşterilere kimlik tespitinin yapılması amacıyla ulaşılması için yükümlü tarafından gerekli tedbirler alınır. Bu süre içerisinde işlem talep etmeyen müşterilere ulaşılamaması halinde, uygun hale getirme işlemi, müşterinin ilk işlem talep tarihinde ve işlem gerçekleştirilmeden önce yapılır.
9. Uyum Programı ve Uyum Görevlisi atama zorunluluğu getirildi
Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik kapsamında KVHS'lerin bir uyum programı oluşturması zorunlu hale getirilmiştir. Bu programın, işletmenin büyüklüğüne, işlem hacmine ve işlem türlerine uygun olarak tasarlanması gerekmektedir. Ayrıca, uyum programı çerçevesinde, işlemler sırasında edinilen verilerin gizliliği sağlanacak ve herhangi bir şüpheli durumu tespit etmek için denetim mekanizmaları güçlendirilecektir.
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından KVHS'lere getirilen başka bir yükümlülük de uyum görevlisi atama zorunluğudur. Bu görevli, şirketin düzenlemelere uygunluğunu denetleyecektir.
Birden fazla uyum görevlisi yardımcısı atanabilme esnekliği getirilmiş olup uyum görevlisinde aranacak şartlara MASAK tarafından tutulan uyum görevlisi siciline kayıtlı olma zorunluluğu eklenmiştir.
10. Elektronik Tebligat Yükümlülükleri
MASAK'ın yayımladığı Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Elektronik Tebligat Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile, KVHS'ler de MASAK mevzuatı kapsamında "finansal kuruluş" tanımına eklenerek elektronik tebligat sistemine dâhil edilmiştir.
Bu sebeple, SPK tarafından faaliyette bulunduğu ilan edilen KVHS’lerin, 25 Ocak 2025'e kadar Elektronik Tebligat Sistemi’nde hesap açılması için MASAK’a başvurması gerekmektedir.
Ocak 2025
Av. Burcu Tümer
[1] Sürekli iş ilişkisi: Yükümlü ile müşteri arasında hesap açılması, kredi veya kredi kartı verilmesi, kiralık kasa, finansman, faktoring, finansal kiralama, hayat sigortası veya bireysel emeklilik gibi hizmetler nedeniyle kurulan, niteliği itibarıyla devamlılık unsuru taşıyan iş ilişkisini ifade eder.
Comments